27 november 2015

KONFERANSA "PAK"Ê Û GIRINGIYA MUXALEFETA DEMOKRATÎK

Gelek caran di nivîs, civîn an sohbetên bi dostan re dihênim zimên ku; muxalefeta HDP ê ne tenê CHP û AKP ye. Dîtin û rexneyên AKP û CHP, ji awira hizirkirina bi turkî, balkêş in, ji bo fêmkirina Hikumeta Turkiyê û turka giring in. Lê ji hêla kurdayetiyê ve muxalefeta HDP ê, partiyên legal ên netewî ne. Rexne, nirxandin, dîtin û hîsên bi fikra kurdî şiklên xwe girtine; dikarin kêmasiyên siyasetê, sedemên bihêzbûn û têkçûnê, di çarçova berjewendiyên netewî de baştir formule bikin.

Em kesên bi mafê mirovan mijûl in û li derveyî siyasetê ne, lê siyaseta pêşketî, bi kalîte û pir rengîn li welêt xeyal dikin, dixwazin bi qasî HDP ê, muxalefeta demokratîk jî pêş bikeve.

Hebûna muxalefetê, mêzêna demokrasiyê û mafê mirovan e. Ji bo afirandina polîtîka zelal, tekûz û mafparêz, rolek e esasî dilîze. Neynik e. Hêzên netewî, rast û şaşîtî, bihêzbûn û qelsbûna xwe tê de dibînin. Motora pêşketinê ye. Dema kêmasiyên hêzên netewî zêde namînin, giranî dikeve aliyê kar û xebatê. Civat, ji hêla çand, ziman, perwerde û aborî û hwd pêş dikeve. Siyaset xwe bi nû dike û bersiva demê dide.

Muxalelefeta demokratîk a li bakurê welêt, brîndarê, nebûna mafên hiqûqî û demokratîk li Turkiyê û bi taybetî jî Cunta 12 Îlonê ye. Demek dirêj, ji ber qanûnên ne demokratîk û polîtîkayên şaş, xebata legal pêş neket. Qonaxa siyaseta legal têra xwe bi êş, girtin û tadeyî be jî, piştî 12 îlonê, rêya polîtîka legal hêdî hêdî vebû. Demek dirêj, siyaseta yek partî valabûna heye dagirt û kedek mezin da. Lê çend sal in partiyên cewaz ava bûne, kar û xebatê dikin. Weke fikir xurt bin jî, ji hêla aborî, medya, rêxistînî ûhwd ve kêmasiyên wan hene.

Li welat û derveyî welêt, ez, endam û rêvebirên HDP ê, şaredar û siyasetvanên nêzî wan dibînim. Em bi hev re sohbetê dikin. Wiha jî, diçim serdana partiyên din, siyasetvanên muxalîf re rûdinim, dîtinên wan guhdarî dikim û ji medyayê dişopînim.

Di vê çarçovê de, dawiya heftê çubûm civînek/ konferansek e giring. Serokê Giştî ê Partiya Azadiya Kurdistan-PAK ê Mustafa Özçelik, bi rêvebirên partiyê re li Kista Traff a Stockholmê bi civînek berfireh, kurdên Swêdê, li ser rewşa bakurê welêt, polîtîka hikumeta AKP ê, nêzîkbûna partiyên kurda li çaraseriya pirsa netewî û hevkariya hêzên kurda, ronî kir.

Serok Özçelik bi qasî 30 deqîqeyan axivî û derbarê Pêvajoya Çareseriyê, şerê îro di nav PKK û dewletê de didome, polîtîka dewletê û pêlkirina mafê mirovan li herêmê, dîtina xwe anî zimên. Li ser pêşketin û destketinên li başur û rojavayê welêt, nêzîkbûna PAK ê anî zimên. Bersiva gelek pirsa da.

Di axavtina wî de du (2) niqteyên giring bala min kişand.

Qala du niqte, du qelsî û du şaşîtiyên bi salan e didome kir ku, dawî li wan nayê, perspektîvên hene birînê derman nakin û rê li ber mezinbûna muxalefeta xwedî tecrûbe digrin û nahêlin siyaseta bi kalîte a netewî şîn bibe. Birêz Özçelik bi cesaret û zanabûn nêzî herdu pirsa bû û çaraseriyên mantiqî pêşniyaz dikir. Wiha digot:

-”Li bakurê welêt, hejmarek hêzên legal weke fikir nêzî hev, hene. Bi salan e pêwîstiya platformekê ku partiyan nêzî hev bike, hebû. Niha platformek wiha ava bûye. Gelek partî tê de cîh digrin. Platform, bi hêz dibe. Bi armanca, lihev nêzîkbûn, yekîtî an jî hevkariyê, hevdîtinên me didomin. Têkiliya platformê, bi hêzên ji ber sedemên cewaz, li derveyî platformê mane, didome. Hêviya me ew e ku, em karîbin bêhtir nêzîkî êkudu bibin û nakokiyên li pêşiya yekîtî û hevkariyê hene, niqaş bikin û ji holê rakin.”

Birêz Özçelik ji bo niqteya duwê wiha axivî:

-”Di siyaseta netewî de, nêzîkbûnek ji dil li ekudû, pêwîst e. Partiyên legal, ên di platforma me de, an ên li derveyî wê xebatê dikin, em tev, divê têkilî û hevkariya navxweyî xurtir bikin. Biratî û dostaniyê esas bigrin. Bi ruh û fikra kurdayetiyê, rexneyên erênî li hev bikin. Diyalogên me, rê ji bo pêşketinê vekin. Em dijîtiya hev nekin…”

ENCAM

Rast e, nebûna demokrasiyê û 12 îlonê muxalafeta demokratîk a Kurd êşand. Lê muxalefeta heye, ji hêla çand, ziman, edebiyat, têkiliyên navnetewî û siyasetê ve xwe pêş xist. Ji dîtin û helwêsta kesên mîna Özçelik xuyanî dike ku, ew ê bi rexneyên dostanî, pêşniyaz, hevdîtin û hevkariyê, cihê heq kirine bigrin. Mezin bibin. Siyaseta bi kalîte bihênin rojeva me.

Bi saya hêzên legal û polîtîka profesyonel wê girikiya polîtîkayê kêmtir, programên partiyan zelaltir û xurtir bibe û ev ê rê ji namzêtên kêrhatî û jîrektir re veke. 23-11-2015

Zarathustra Gabar ÇIYAN
Rojnamevan- Nivîskar
Kordînatorê Eurokurd News- Ofîsa dokumentasyonên mafê mirovan


21 september 2015

Girtina Abdullah Demirbaş

Şaredarê Surê ê berê Abdullah Demirbaş di 9 ê Tebaxê de carek din hate girtin. Suc û gunehê wî ne diyar e. Qala spekulasyon û îdîayan tê kirin. Ji ber îdîayên derbarê avakirina bînahiyan di hepsê de ye. Şik û şuphe hene. Wiha xuyanî dike ku, ji bo dozgêr, ispat û delîl, nirxên xwe tune ye. Li gorî şik û îdîayên hinek kesan, Demirbaş di hundir de ye.

Îdîa û şupheyên li dijî wî dibin û tên gotin, ne nû ne. Di dawiya 2009 an de dîsa bi îdîayên guhertî hatibû girtin. Dîsa îdîa, şik û şuphe hebûn. Paşê, di gulana 2010 an de hatibû berdan.

Demirbaş, demek dirêj e nexweş e. ”Ven Tromboz” lê giran bûye û tedawiya nexweşiyê di şertê hepsê de ne mumkûn e. Rêvebirên hikumetê û dozgêr, rewşa wî zanin.

Di girtina 2009 de, di hespê de siheta Demirbaş xiraptir bibû û rakirin nexweşxanê. Piştî tedawiyek demî, dîsa avêtin hepsê. Nexweşiya wî lê girantir bû. Lê bêdengiya wezareta edaletê didomiya. Hiqûqa navxweyî û peymanên însanî, ji dewletê, tedawiya mirovên nexweş daxwaz dike. Nexweşiyên giran ku tedawiya dirêj û pisporiyê dixwaze, pêwîst e li nexweşxanê bibin. Lê ne hiqûq û ne jî peymanên însanî, wê demê, zêde ne balkêş bûn.

Kampanya netewî û navnetewî li dijî biryar û helwêsta ne însanî dest pê kir. Pirs çû ber destê serokwezîr û serokomarê Turkiyê. Wê demê, min û çend kesan, di çarçoveya mafê mirovan de, kampanya ji bo ”AZADIYA DEMIRBAŞ” rêve dibir. Ez çend caran çûm Amedê û parêzgêrên Demirbaş re rûniştim. Li ser rewşa sihet û daweya wî agehdarî girt. Di wergêra raporan bi çend zimanan, organîzekirina şandina wan, bo parlamantoyê gelek welatan, Yekîtiya Europayê û saziyên mafê mirovan re, wezîfedar bûm. Me xwe gehand gelek saziyên cewaz, hejmarek bilind şexsiyetên giring piştgirî dan kampanya me. Roj bi roj em zêdetir bûn û dengê nerazîbûnê, bi formê zext û mesajan giha hikumeta Turkiyê. Cezeyê hepsa jê re dihate xwestin, pir bû û nedihat fêmkirin û pejirandin. Girêdana biryarên dadgehê, ji hiquqê bêhtir, bi siyasetê hebû.

Hikumeta Turkiyê, rewşa siheta wî ji nû ve nirxand. Biryara bi edalet hate dayîn û Demirbaş di gulana 2010 an hate berdan. Piştî berdanê, ez çûm serdana wî. Li Şaredariya Surê, çaya Demirbaş vexwar. Siheta wî pirsî. Awuqatên wî dît û ez bi wan re axivîm.

Paşê, derbarê nexweşiya Demirbaş hinek doktorên Swêdê, qala derman û cerbinadinên nû kiribûn. Min ji Demirbaş re got. Lê hate fêmkirin ku, neheqiya li Demirbaş, bi dawî nehatibû. Belê ew azad bibû, lê qedexeya derketina wî a derveyî welêt didomiya.

Rê li ber tedawiya wî a derveyî welêt dihate girtin û biryara dadgehê, jiyana wî dixist xeterê. Şik û îdîayên dadgehê, ji jiyana Demirbaş giringtir bû. Lê ji bo me, kesên bi mafê mirovan mijûl in, erzankirina jiyana mirovan ewqasî ne hêsan bû.

Pêwîst bû qedexeya derketina Demirbaş a derveyî welêt, bi dawî bihata.

Kampanya ji bo AZADIYA DEMIRBAŞ bê westan, ji nû ve bi awayek pir xurtir dest pê kir. Ji bo biryara qedexeya derketina derveyî welêt bê hilweşandin, hewildanên mezin hatin plan kirin. Hinek rojan 8 saet bi wergêr û têkiliyên navnetewî derbas dibû. Bêhiqûqiya di şexsê Demirbaş de didomiya, li gelek kesên din jî dihate kirin. Lewra şikandina vê helwêsta şaş, şert bû. Şikandina wê, ji bo pêşketina demokrasiyê û rêzgirtina mafê mirovan giring bû. Ne tenê wezîrê edaletê, serokwezîr û serokomarê Turkiyê jî li ser pirsê hate agehdarkirin. Ji raya giştî hate xwestin ku zexta li ser rêvebirên dewletê zêdetir bikin.

Guhertina biryarê ne hêsan bû. Lê bi komîte, sazî û şexsiyetên cewaz re, pêla me mezintir dibû. Hikumetê cidîyeta gazinên dibin cidî girt û dadgehê carek din li dawê nêrî. Qedexeya derketina derveyî welêt, di adara 2012 an de rabû.

Serkevtin, para demokrasiyê bû. Spas, ji kesên piştgir, saziyên em fêm kirin, berpirsên biryarên rast dan û kedkarên kampanya me re.

Belê, Abdullah Demirbaş carek din avêtin hespê. Mirovekî nexweş, pêwîstiya xwe bi tedawiyê heye. Demirbaş, di şûna nexweşxanê, niha di hepsê de ye. Ji suc û ispatan bêhtir, qala îdîa û şupheyan tê kirin.

Ji ber dîtinên polîtîk, Serokomarê niha ê Turkiyê Erdogan jî di nav de, gelek kesan êş kişandine. Bi şik û îdîayan xistine hepsê. Bûne mehkûm û qûrbanên fikrê xwe.

Bi baweriya min, dema wê hatiye ku Turkiyê xwe bi nû bike. Kesên polîtîk ji ber fikrên xwe neyên girtin û kûştina mirovên ronakbîr û siyasetmedar di zindanan de bi dawî were.

Abdullah Demirbaş nexweş e. Nexweşiya wî giran e. Divê li nexweşxanê tedawî bibe. Îdîa û şikên ji wî tê kirin dikare bêyî girtin û hepiskirina wî bidome.

Hepiskirina kesên nexweş, bi şik û îdîayan, ji hêla hiqûqî ve eybek mezin e. Wextê wê hatiye ku li Turkiyê, helwêstên wiha paşdemayî, bi dawî werin. 20/ 09/2015

Zarathustra Gabar ÇIYAN
Kordînator
Eurokurd News- Ofîsa Dokumentasyonê a Mafê Mirovan

9 september 2015

Parlamenterê Sosyal Demokratên Swêdê Serkan Köse: Em ji bo aştî û çareseriyê amade ne navbêrkariyê bikin

Têkiliyên nav Swêd û Turkiyê baş in. Swêdî, bi taybetî piştgiriya endametiya Turkiyê a Yekîtiya Europayê- YE eşkere dikin. Swêd yek ji wan welatan e ku ji bo vê yekê eşkere dixebite. Polîtîka Swêdî a netewî ye, hinekî.

Hikumeta berê di serokatiya partiya Moderatan (M), piştgiriya endametiya Turkiyê dikirin. Wezîrê Derve ê wê demê Carl Bildt, piştgiriya xwe eşkere dihanî zimên. Hikumeta nû, Sosyal Demokratên Swêdê jî, heman siyasetê didomînin. 20 tebaxê, hevserokê HDP ê Selahattin Demirtaş vexwendiyê Navenda Navnetewî a Olof Palme hatibû Swêdê. Wî û Wezîra Karê Derve Margot Wallstrom piştî hevdîtinê derketin pêşberî çapemeniyê. Wallstrom, ji Turkiyê û PKK ê xwestibû ku, agirbestek e nû îlan bikin. Wê xwest, Pêvajoya Çareseriyê ji devera maye bidome. Di beyana wê de, beşek giring dabû têkiliyên nav herdu welatan û nîşandana piştgiriya endametiya Turkiyê a YE. Mirovan, beyana wê wiha nirxand:

Swêd, weke hercar, parastina mafê mirovan giring digre. Dixwaze pirsgirêka Kurd bi riya aştî û diyalogê çareser bibe. Lê bi berdewamî piştgiriya endametiya Turkiyê a YE dike.
Bê guman e ku Swêd, ji bo pirsên çaraseriya nakokiyên siyasî û aştîxwaziyê welatek xwedî tecrube ye. Ji hêla navbêrkariyê jî têra xwe serkevtî ne.

Du sal in, qonaxa çaraseriyê, rê li ber kûştinê girtibû. Xebatên li ser edebiyat û zimanê Kurdî berepêş diçû. Di demek wiha ku kurd li xebatên legal sor dibûn û hêviyên aştiyê xurt bibûn, şer carek e din dest pê kir. Lewra, serdana hevserokê HDP ê li Swêdê û axaftina Wallstrom, mijara rola Swêdê di nav PKK û dewletê de, binû kir. Piştî vegera Demirtaş bi çend rojan, heyetek ji Sosyal Demokratên Swêdê û rêvebiriya Navenda Olof Palme Center çûn Amedê û paşê bi rêvebirên CHP, HDP û AKP ê re li hev civiyan. Gera dawiyê, heviya navbêrkariya Swêd ji bo aştiyê xurtir kir.

Ji bo ku em karîbin pirsê ronî bikin û agehdariyên derbarê wê, ji Sosyal demokratan bistînin, me bi parlamenterê Swêdê Serkan Köse re qise kir. Köse, pisporê ’bêkariya ciwanan û peydekarina kar’ e. Her wiha nûnertiya Sosyal Demokratan li ser pirsa ’mafê mirovan’ jî dike. Ew, bi heyeta Sosyal demokratan re bû û derbarê gera xwe li Turkiyê û hevdîtinên bi kurd û turka re, agehdariyên giring dane me. Em hevpeyvîna pê re pêşkêşî we dikin.

Serkan Köse kî ye?
Serkan Köse:
Ez li herêma Anadoliya Navîn ku bêhtir kurd lê dijîn, Yeniceoba bi ser bajarê Konyayê ve ye, hatime dinyê. Di 10 salî, bi malbata xwe re hatim Swêdê. Ji wê demê heta niha li şaredariya Botkyrkayê ku bêhtir biyanî li wir bi cîh bûne, dijîm. Min, piştî xwendina lîseyê, li Zanîngeha Stockholmê Fakulteya Zaniyariya Siyasî û aborî xwend û li ser zaniyariya siyasetê û iqtîsadê, mastera xwe da.

Bi rêzê, di nav liqa jinên Sosyal demokratan, şêwirmendiya çapemeniya sendîqeya Kommunal (karkerên şaredariyan), a Handelsê (Karkerên sendîqeya tîcarî) kir. Du salan rêbebirê ABF (saziya perwerdeya karkeran) li Botkyrka û Salemê bûm. Ji miha 9 an de, parlamenter im. Li parlemanetoyê, du komîsyonan de wezîfedar im: Komîsyona Kar, mesûlê bêkariya ciwanan. Komîsyona Karê Derve de, nûnerê partiya xwe a mafê mirovan dikim. Ji bilî karê parlamentoyê, endamê meclîsa şaredariya Botkyrkayê me û rêvebiriya wê de me. Ji 2011 de, serokê Sosyal Demokratan li herêma Botkyrkayê û 2013 de, di rêvebiriya Sosyal Demokratan a bajêr de me.

Weke tê dîtin li sernavê partiya xwe, wezîfeyên minî şaredarî, herêmî û netewî hene. Kar gelek e. Dixwazim, layiqî kesên dengên xwe dane min, bim û di xizmetên xwe de, vê yekê bi wan bidim hîs kirin û nîşandan.

Berî niha, hevserokê HDP Selahattin Demirtaş, vexwendiyê Navenda Navnetewî a Olof Palme, hat Swêdê. Bi hejmarek rêvebir û berpirsiyên siyasî hevdîtin hatin pê. Bi Wezîra Karê Derve re rûnişt. Dîtinên Demirtaş derbarê agirbest û aştiyê tesîrek çawa li Sosyal demokratan kir?
Serkan Köse:
Hatina Selahattin Demirtaş a Swêdê, peyamên wî derbarê aştiyê, ji bo min û partiya min gelekî giring e. Ji bo ku li Turkiye rewşa baştir bibe, şer raweste, serdana wî û mesajên hatine dayîn, gelekî bi nirx in.

Divê ez bêjim ku, peyama Demirtaş û hikumeta me li ser pirsê pir eşkere ye: Divê yekser agirbest bê îlankirin û herdu alî vegerin ser maseya hevdîtinê, pêvajoya çareseriyê bidome.
Em dixwazin pirsgirêka Kurd, ne bi çek, lê di rewşek azad û demokratîk de bê niqaşkirin û çareserkirin. Em pê bawer in ku, Demirtaş û partiya wî HDP li ser vê pirsê samîmî ne û ji bo aştiyê dixebitin. Ev yek wê têkiliyên me bi HDP ê re xurtir bike. Em ê hetanî dawiyê, piştgirê her kes û gavên aştîxwaz bin.

Berî bi demekî pir kin, tu jî di nav de, hejmarek parlementer û rêvebirên Sosyal Demokratên Swêdê û Navenda Olof Palme, çûn Turkiyê û bi CHP, HDP û AKP ê re rûniştin. Paşê bi hejmarek saziyên li Kurdistanê û şaredariya Amed ê re, hevdîtin hatin pê.  Armanca gera we çi bû? Hûn bi kî re rûniştin? Çi mijar hatin niqaşkirin?
Serkan Köse:
Weke te jî qal kir, me bi rêvebirên navendî ên partiya CHP, HDP û AKP re hevdîtin anîne pê. Sê armancê gera me hebû:

Yek, herin serdana partiyên ku em wan bira binav dikin û nêzî me ne, CHP û HDP ê û têkiliyên xwe bi wan re bi nû bikin. Di heman demê de, bi hêza AKP ê ku iqtîdar in, rûnin. Dîtina wan derbarê pêşketinên dawî li welêt, guhdarî bikin. Li ser pêvajoya çareseriyê û buyerên rû didin, dîtin û endîşeyên xwe bihênin zimên.

Du, em çûn Amedê. Bi hejmarek saziyên civakî re hevdîtinên me bûn. Me li fikrên wan derbarê, pêvajoya çaraseriyê û bûyerên dawiyê dibin, guhdarî kir. Her wiha, xurtkirina têkiliyan bi saziyên cewaz re, ji bo me giring bû. Em çûn serdana Yekîtiya Baroyên Amedê, IHD ê, KJA  yê, Hevşaredara Amedê Gulten Kişanak û Hevserokê DTK ê Hatip Dicle.
Di heman demê de, me ziyareta kampa “Ezdiyên Şengalê” li Amedê kir. Weke tê zanîn, berî bi salekê, bi êrîşa Daeşê re, hejmarek mezin ji Ezdiyan bê navûav li çiya man. Paşê bi vekirina xetek e taybetî, derbasî Zaxoyê û aliyê din ê sînor bûn. Serdan, ji bo fêmkirina rewşa Ezdiyan û dijwariyên jiyanê, giring bû. Şaredarî alîkariya ji destê wê tê dikin, lê rewşa wan zêde ne baş e. Pêwîstiya wan bi alîkariyê heye.

Sê, me xwest, em eşkere bêjin herdu aliyan û rêvebirên welêt, gelo em çiqasî dikarin ji bo pêkanîna aştiyê rolê bilîzîn.

Kin û kurt, hevdîtinên me tev, bi sûd û erênî derbas bûn. Pêşerojê, em ê li ser esasê van hevdîtinan kurtir bibin. Em dixwazin li ser vê bingehê, xebat û hevkariya xwe xurtir bikin.

Wezîra Karê Derve Margot Wallstrom, banga agirbestê kir. Ji PKK û dewletê xwest ku, carek e din ji bo çareseriyê li hev rûnin.
Hûn çûn Turkiyê, bi rêvebirên hikumetê û partiya li iqtîdarê AKP re rûniştin. Paşê hevdîtinên we bi hêzên muxalîf re jî hatin pê. Bi qasî we ji wan fêm kir, destpêkek nû ji bo qonaxa aştiyê çiqasî mûmkûn e?
Serkan Köse:
Kesên em bi wan re rûniştin, li ser îlankirina agirbestek e nû hemfikir bûn. Şer ne çareseriye, divê şer rawest e, digotin. Ji me re hate gotin ku, em jî dikarin rolekê bistînin. Dema rola me were rojevê, ew ê piştgiriyê pêşkêşî me bikin.

Mirov dikare helwêsta xelkê wiha şirove bike: Gel, şer naxwaze. Pêwîst e di rewşek aram de, niqaşa pirsê bibe û çaraserî bi riya hevdîtinan bêne peydekirin. Lê beşek mezin ji xelkê pê bawer e ku, dewleta Turkiyê mesuliyeta xwe bi cî nahêne û riyên çareseriyê dixitimîne. Bi giştî, hêviya aştiyê û daxwaziya lihevrûniştina herdu aliyan, di nava xelkê de xurt e. Nêzîkbûna wan, ji hêla me ve jî erênî hate pêşwazîkirin.

Di demek kin de, çawa dikare aştî were pê, hevdîtina dewlet û PKK ê dest pê bike? Li Turkiyê û Kurdistanê hêviyên aştîxwazan, ji Sosyal Demokratên Swêdê ji bo navbêrkariyê, mezin e. Li ser pirsê dîtina te çiye?
Serkan Köse: Divê di demek kin de agirbest îlan bibe. Pir giring e ku xelk, kesên li dijî şer, ji bo rawestandina şer û çaraseriya bi riyên aştî û demokrasiyê, zextên xwe li ser herdu aliyan, PKK û dewletê, zêdetir û girantir bikin.  

Weke ku min qal kir, dema ji bo rawestandina şer û pêkanîna aştiyê rol bikeve ser milê me, xwestinek bi vî rengî hebe, em amade ne kar bikin, çi ji destê me bê, em ê bi cîh bihênin. Ji xwe, me dîtina xwe li ser pirsê, eşkere ji tevayê partiyan re anî zimên. Dema herdu alî, ji bo aştiyê bixwazin em rola xwe bilîzin, em ji bo xebatê amade ne.

Ez dixwazim dîtina xwe dubare bikim:

Divê pirsa Kurd ne bi çeka, lê bi riyên demokrasiyê çareser bibe. Em, alîkar û piştgirê aştiyê ne. Tenê bila şer raweste, mirov neyên kûştin, teqîna çekan bi dawî were û pêvajoya çaraseriyê ji devera maye, ji nû ve bidome, çi bikeve ser milê me, em ê bi cîh bihênin. 

Hevpeyvîn: Z. Gabar ÇIYAN

7 september 2015

Rojnamevan Cevat Korkmaz pêvajoya çareseriyê nirxand: Rewşa şer û bê ewleyî aboriyê qels dike û têk dibe

Rojnamevan nivîskar Cevat Korkmaz, mîna rojnamegerekî çalak, ji dema şerê çekdarî li bakurê welêt (1984) û piştî wê, bilindbûna şerê herdu aliyan, operasyon û kûştinên li herêmê, ji nêz ve şopand. Ne tenê li bakur, lê belê li başûr û rojhilatê welêt jî, rewşa kurda ji nêz ve şopand, çû wir û bi dengûbehs û hevpeyvînên xwe raya giştî ronî kir. Tecrubeya rojnamevaniya polîtîk, vê dawiyê bi daketina karê tacirî re, ji hêla ekonomî-polîtîk ve bi hêz kir. Analîzên wî, bi bêalî, tolerans, erênî û dûrbîniya xwe, taybetî di medya civakî de bala gelek kesan kişand. Li dijî şîdetê dengê xwe bilind kir û xwestina aştiyê derxist pêş. Heman demê, aliyê neheq rexne kir û ji wan xwest ku şaşîtiyên xwe rast bikin.

Korkmaz, li Amedê, 1962 an de hat dinyê. Bavê wî Aziz Korkmaz rojnamegerekî nasdar bû. Cevat ji biçûkbûna xwe de, xwe di nav karê rojnamevaniyê de dît. Di gelek rojnameyan de kar kir. Di 87 an de li Zanîngeha Enqerê, hiqûq xwend. Lê hate girtin û xwendina xwe bi cî hişt. Bi derketina derve re, Ajansa ”Ortadogu Haber- ORHA” (Rojhilata Navîn) ava kir. Di demek kin de, ajans bi xebat û çalakiyên xwe hate nasîn, nûçeyên wê li derve û hundirê welêt belav bûn. Bi qirkirina Helebcê re, bala Dinyê li herêmê bû. Wê demê, dîtin û hevpeyvîna bi siyasetvanê nasdar, serokê IKDP ê Mesûd Barzanî re dijwar bû. Lê wî, sînor derbas kir, xeter nas nekir û xwe gihand eniya şer û Barzanî dît. Ji hêla saziyên meslekî ve layiqî xelatên cewaz hate dîtin, xelat girt. Kovara ”Yeni Çizgi” (Xeta nû) derxist. Kitêba ”Kürt Kapanı” (Feqa kurda) û senaroya ’’Babamın Karıları’’ (Jinên bavê min)  nîvîsî. Korkmaz, ji bilî rojnamevaniyê, bi bazirganiyê debara xwe dike.

Me xwe gihand rojnamevan Cevat Korkmaz û pê re li ser pêvajoya çaraseriyê, şerê niha û mecala agirbest û aştiyek nû axifîn. Fermo hevpeyvîna pê re...

Te demek dirêj li herêmê rojnamegerî kir. Weke hûn zanin, bi qonaxa hatina Turgut Ozal û piştî wî, serekomar, serekwezîr û wezîrên Turkiyê, gelek caran qala Pirsgirêka Kurd kirin. Hêviya çaraseriyê dane xelkê. Karên biçûk hatin pê. Lê ji hêla hiqûqî ve tu guhertin nebûn û peymanek e ku herdu aliyan girê bide nehate pejirandin. Ji bo dereng hiştinê, li paş xistin, an jî siyasetek nêzî taloqan anîne pê. Dîtina te li ser vê pirsê çi ye?
Cevat Korkmaz:
Çareseriya Pirsgirêka Kurd bi riya diyalogê, ku qonaxa wê bi rehmetiyê Ozal re dest pê kiribû, bi Suleyman Demirel, Mesut Yilmaz û Tansu Çiller re domandin. Ji bilî Ozal, helwêstên din zêde ciddî nehatin girtin. Peyamên mîna “Riya yekîtiya Europayê di Amed ê re derbas dibe” hatin jibîrkirin û zêde nebûne balkêş. Çaraserî, herdem cihê xwe da şîddetê. Serpêhatiya rehmetiyê Ozal, îro jî cihê meraq, lêpirsîn û niqaşê ye.

Bi baweriya min, dewleta kur, herdem li hemberî îradeya polîtîk, serdestî û hêza xwe nîşan daye. Hetanî AKP nehat, tu hêzên din nikarîbûn dewletê bi giştî kontrol bikin. Bi hatina Recep Tayyip Erdogan re, guherînên nehatibûne dîtin, hatin pê. Hevdîtinên Osloyê, bi bûyera Parîsê dereng ketibe jî, bi riya hevdîtina hikumetê, qendîl û Îmraliyê carekî din pêş de çû û ji bo çareseriyê pirsgirêkê hêviyên mezin dida mirov. Lê, piştî hilbijartina 8 ê hezîranê xeyalên aştiyê têk çû, pêvajo bi dawî hat. Hevalbendî û îtîfaqa AKP kiribû hikumet, bi dawî hatibû. Şerê iqtîdar û Cimetê bo bidestxistina desthilatdariyê, bandorek e neyênî li pêvajoyê kir. Generalên hatibûn girtin, berdana wan, weke “xelat” hate dîtin. Bê îtîbariya wan bi dawî hat. Efrîtên dewleta kur, hatin ser kar û ez bawer im zêdebûna şîdeta îro de, rola wan mezin e. Îro di nava xelkê de bêbaweriyek mezin heye.

Demek dirêj piştî Qonaxa Çareseriyê ku bi destê Serokomar Recep Tayyip Erdogan û Serokê PKK ê Abdullah Ocalan hatibû formulekirin, çek nepeqiyan, mirov nehatin kûştin, çûna eskerî kêm bû û Turkiyê ji hêla aborî ve bihêztir bibû. Piştî hilbijartinê, şer ji nû ve dest pê kir û li gelek welatên Cîhanê, qala şerê navxweyî li Turkiyê, kêmbûna ewlehiyê li welêt û qelsbûna aboriyê hate kirin. Dîtina te, ji hêla xesara li herdu aliyan û pirsa qelsbûna aboriyê ji ber şer, çi ye?
Cevat Korkmaz:
Mirina mirovan, tu bikê neke, wê bandorê ewlekarî û aboriya welêt bike. Lê divê careke din bê rexnekirin û gotin ku, êş û brîna şîdeta polîtîk li pey xwe dihêle, qet rihet nabe û êşa mirovên tên kûştin wê bi salan didome.

Bi taybetî li Rojhilata Navîn îtîbara heye kêm bûye. Polîtîka derve zêde ne serkevtî ye. Weke mîsal, hikumeta nedixwest dijberiya IŞID ê bike, piştî lihevhatina bi Emerîka re, bi gotinê jî be, bûye dijberê IŞID ê. Ji bo vê dijberiya xwe, mercê şerê bi kurda re kiriye erê kirin û dest bi şer kiriye.

Pirsa kurd polîtîk e. Divê bi diyalogê bê çareserkirin. Dema mirov li welatên bi heman pirsgirêkan rûbirû mane meyze dike, dibîne ku dema şer, aboriya wan qels bûye û xesarên mezin li sermaya welêt bûye. Turkiye jî wê ji şerê didome, xesarê bibîne û bêpay nemîne.

Îro, eniya şer firehtir bûye û pirsgirêkên aborî dest pê kirine. Bi biryara şer re, pêvajoya pêlkirina mafê mirovan hatiye rojevê û endîşeyên europiyan zêdetir bûye.

Encama şer û pevçûna li herêmê hêdî hêdî bandorên xwe ên neyênî li metropolan jî dike. Kirîn û firotina bi deyn, rawestiya ye. Banka, deynên li derve, berî wextê xwe, bi hincetên cuda, paş de dixwaze.  Kirîna ji derve, ji ber bûhabûna Euro, Dolar û pereyên biyanî, her roj tê guhertin. Pirsa şer û qelsbûna aboriyê li Turkiyê, li welatên Yekîtiya Europayê bêhtir tê rojevê. Tê qalkirin ku, hinek ji bankên biyanî dixwazin hejmara liqên xwe kêm bikin û çalakiyên xwe li Turkiyê bi dawî bihênin. Spekulasyonên ku, hikumet dixwaze operasyonan li dijî hinek şîrketan bike, bê aramiya heye zêdetir dike û tengasiya di piyasa sermayê de tengtir dike. Ji hêla Kurdistanê ber bi Anadolê koçberî dest pê kiriye. Li bajaran, mîna salên 90 î, xelk li zû tên malê û hetanî derengê şevê li derve namînin.

Ji ber bêbaweriya biryarên hiqûqî ji dadgehên Turkiyê, hejmarek holdîngên biyanî, wiha xuyanî dike ku wê daweyên xwe bibin ber destê dadgehên Europayê.

Ji aliyê heq û neheq bêhtir, ez dixwazim sedemên têkçûna “Pêvajoya Çareseriyê” fêm bikim. Dîtina we li ser pirsê çi ye?
Cevat Korkmaz:
Kêmasiya mezin, hevdîtin û peymanên wan sergirtî dibûn. Parlamento jî li derveyî vê hiştin. Bandora vê kêmasiyê îro jî didome. Naveroka hevdîtinan, bi xelkê û saziyên civakî re nehate parvekirin. Îro jî haya raya giştî ji soz û peymanên li paş deriyên girtî hatine dayîn û detalyên giring ji civînan, tune ye. Piştî lihevkirina Dolmabahçeyê, înkara hevdîtinên du salan ji aliyê Tayyip Erdogan ve, weke bahaneya ji bo hilbijartinê hate fêmkirin. Kesên pêvajo têk birine, îtîbar û baweriya xwe, ne tenê li cem kurda, her wisa li nik turka jî kêmtir bûye. Bê guman, bê îtîbariya hatiye kirin, roja hilbijartinê wê li xwediyê xwe, bi encama hilbijartina nû, bi neyênî vegere.

Pêkhatina aştiyê û vegera li qonaxa çareseriyê, çawa dikare bibe?
Cevat Korkmaz:
Vê kêliyê pêkhatina aştiyê dijwar e. Pêvajoya bi xwestina kesek an aliyekî hatibe girêdan, berepêş naçe. Hikumetek pir partî dikarîbû gavên erênî bida avêtin. Hikumetek ku MHP jî di nav de, ji bo çaraseriyên şefaf, dikarîbû bi sûd ba. Referandumek jî weke alternatîf, dikarîbû were rojevê.

Kurdên li metropolan dijîn, ji bo pêşeroja xwe, bi endîşê ne. Buyerên nexweş ku dibin, berî bibe refleksek civakî û dereng bibe, divê dînamîkên hundir, berpirsiyartiya xwe bi cî bihênin.

Di rewşek wiha de, dijwar e ku sindoqên dengdanê bêne parastin û hilbijartinek bi ewle were pê.

CHP, bi buyera Suruç ê re, xwe berpirsiyar dît û heyetek şand herêmê. MHP û AKP, xwestina Lêkolîna Meclîsê nepejirandin û qirkirina bajêr kamufle kirin.

Belê, vê kêliyê hatina aştiyê hêsan xuyanî nake. Lê li gelek welatan, pirsgirêkên bi vî rengî bi riya diyalogê hatine çareser kirin. Bi munasebata hefteya aştiyê de dixwazim vê yekê bêjim:

Divê herdu alî, dengên ji bo aştiyê bilind dibin û li dijî şer in, bibin xwe. Hêstirên dayikên ku zarokên xwe di şer de winda dikin, pêwîst e bi dawî were. Helwêsta ronakbîr û saziyên însanî ji bo aştiyê, wê bighêje encamê. Xwestina hêzên siyasî ên netewî û navnetewî ji bo çareseriyê, bi dirêjî, nikare bê bersiv bidome. Lewra hûn, kesên aştîxwaz, çiqasî dengê bilind bikin, herdu alî wê mecbur bibin dengê we ciddî bigrin. Çiqasî zexta ser wan zêdetir bikin, ewqasî hûn ê nêzî aştiyê bibin.
 
Hevpeyvîn: Z. Gabar Çiyan

30 augusti 2015

Navbêrkarê pêvajoya agirbest û çareseriyê Cemil Aydogan axifî: Pêvajoyek e nû vê kêliyê dijwar e lê mumkûn e

Rojnamevan-nivîskar Cemîl Aydogan mirovekî aştîxwaz e. Dilxwazê aştî û rêzgirtina mafê mirovan li Kurdistanê ye. Ji bo xebatên xwe derbarê mafê mirovan, xelat girtine. Li gorî agehdariyan, ji bo ”Xelata Nobelê a Aştiyê” hatiye pêşniyaz kirin. Kitêba Aydogan, li ser berxwedana Hz. Berhîm bo însanetiyê, berî niha belav bû.

Aydogan bêhtir, di navbêrkariya nav PKK û dewletê, hate nasîn. Di dema şer de, hejmarek leşker û kesên sivîl, piştî hevdîtinan, ji PKK teslîm girt û bi saxî teslîmî malbatên wan kir. Paşê ji bo aştiyê, nav PKK û dewletê, navbêrkarî kir. Hetanî qonaxa agirbestan û pêvajoya çareseriyê kar kir.

Me bi rojnamevan Aydogan re, biryara agirbestê, pêvajoya çareseriyê, bidawîhatina herdu qonaxan, sedema derketina şerê PKK û dewletê, mecala şer rawestandin û pêvajoyek nû dest pê bike, kir cihê niqaşê. Em hevpeyvînê bi we re parvedikin…

2012 an, te bi navê saziya Ekopolitik, nûnerê PKK ê li Europayê dît. Piştî hevdîtinê, ji bo azadiya girtiyên sivîl, leşkerên dîlî dest PKK ê û niqaşa agirbestê di nav PKK û dewletê de, çû Qendîlê. Ji Konseya Rêvebiriya PKK ê bi Sabri OK û Zeki ŞENGALÎ re rûnişt. Bi sê (3) pêşniyazên cewaz hûn vegeriyan. Paşê berpirsên MIT û hikumetê, agehdarî girtin. Yek ji pêşniyazan, hevdîtina BDP ê bi Abdullah Ocalan re bû. Tu, derbarê herdu pêşniyazên din, dikarî me ronî bikî?
Cemil Aydogan:
Ji bo rizgarkirina leşker û sivîlên dest PKK ê de û xurtkirina pêla aştiyê di nav xelkê de, pêwîstî bi kesekî navbêrkar hebû. Berpirsên Ekopolitik, bi Serokomar Abdullah Gul re qise kiribûn. Piştî wê, kordînatorê Ekopolitik ez vexwendim Istanbulê. Wî, ji bo rizgarkirina leşker û sivîlan ji destê PKK ê û niqaşa mecalên agirbestê di nav PKK û dewletê de, xwest ez navbêrkariyê bikim. Sedema hilbijartina wan, rola min di 1996 an de, rizgarkirina neh leşker û kesên sivîl, piştî hevdîtina bi PKK re, li kampa ZAP ê, bû. Min, di şertên dijwar de, ew gihandibûn malên wan û teslîmî malbatên wan kiribû.

Ji bo çûna min a Almanyayê, bilêt hatibûn kirîn û zemîna hevdîtina nûnerê PKK ê li Europayê hatibû amadekirin. Hezîrana 2012 an, li Stutgartê hevdîtin hate pê. Min daxwaziyên xwe anî zimên ji bo ku bighêjînin Qendîlê. Rêvebiriya Qendîlê dawiya sala 2012 an ez vexwendim hevdîtinê. Li ser navê Rêvebiriya Konseya PKK ê, bi Sabri OK û Zeki Şengalî, kesek nivîsevan re civîna me dest pê kir. Di hevdîtinan de, diyaloga yekser bi Serokê PKK ê birêz Abdullah Ocalan re, mîna şertek herî giring, derket pêş. Civîna me sê saetan domiya û bi sê xwestinên wan, ez vegeriyam. 

1.Divê rê vekin ku, rêvebiriya BDP ê hevdîtinan birêz Ocalan re bihênin pê.
2.Eger ev ne mumkûn be, bo hevdîtina bi Ocalan re, heyetek ji parêzerên birêz Ocalan ji hêla PKK ê ve bê hilbijartin.
3.Eger herdu bendên li jor jî bibe sedema nerehitiyê, di rêvebiriya min de ku Ekopolitik jî di nav de be, hilbijartina heyetekê, bo hevdîtina bi Ocalan re, hat pejirandin.

Min, pêşniyaz pêşkeşî heyeta Ekopolotîkê li Mêrdînê kir, ji bo ku karîbin agehdariyên hene bidin MIT ê (saziya istixbarata Turkiyê). MIT, bi êrênî nêzî agehdariyan bû û wan pêşkêşî serokwezîrê demê, Recep Tayyip Erdogan kirin. Birêz Erdogan jî benda yekê makul dît û pejirand. Pejirandina vê bendê, rizgarkirina eskeran bi xwe re fiîlî agirbesta 2013 an anî pê.

Lê pêvajoya aştiyê, bêyî ku esasê wê bê dagirtin, dest pê kiribû. Têkoşîn û şerê gerîla ku 30 salan didomiya, xwestinên xwe ên siyasî û demokrasiyê hebûn. Pirs li paş xistin û agirbest hat îlankirin. Weke mîsal, mafên perwerda bi zimanê dayikê, nasname û çandî, efûyek giştî dikarîbû bihata niqaş kirin. An modelek teybet mîna Baskê (Ispanya) anîna rojevê, ne şaş bû. Min, gelek caran ev kêmasî di konferans, civîn û beyanên xwe de anî zimên. Lê xwestinên bi vî rengî, di nav nûnerên dewletê û birêz Ocalan de zêde nehatin niqaşkirin. Reformên demokratîk ku bibe bingeha aştiyek e emirdirêj, zêde nehatin ser maseya niqaşê.

Krîterên wiha ku nehanîn holê, tirsa têkçûna qonaxê herdem di dilê min de çêdikir. Bi rastî carna ez nikarim helwêsta hikumet û nûnerên dewletê fêm bikim.

Binêrin, divê rastiyek bê pejirandin. Bi 30-40 milyon nifûsa xwe, gelê kurd qîma xwe nema bê statûbûnê dihêne. Dixwaze li ser xaka xwe, azad be û bibe xwedî maf. Ev daxwazî, mafên bingehîn ên însanî ne. Serxwebûn, federe, otonomî an formên din, ez bawerim gelê kurd wê bi riyên aştiyê, bi Iraq, Îran û Suriyê re bighêjin armanca xwe. IŞID ji bo têkbirina van daxwaziyan peyde kirin. Ez hêvîdar im, bi hevkariya Yekîtiya Europayê û Emerîka, gelek welatên hevkar, pişta wan bişkînin, rêzgirtina mafê mirovan û demokrasiya li herêmê bihêztir bikin.

Ez bi xwe wek kesekî bi mafê mirovan mijûl im, bi aştiya nav kurd û turka, di çarçoveya sînorên îro li Turkiyê, bi şertê pêkanîna reformên demokrasiyê bawer im. Bi mercê ku gel û baweriyên herêmê karîbin xwe bi azadî îfade bikin. Bi guherîna sîstem û yaseya bingehîn dikarin pirsê çareser bikin. Ev gel bi sedan sal in bi hev re dijîn, wê karîbin bi hev re çareseriyan peyde bikin. Ez bi xwe, piştgirê niqaşkirina serxwebûn jî di nav de, hemû formên çareseriyê me. Dewlet jî vê yekê zane. Lê dîsa jî, 2013 an de, li Batmanê, di konferansa Medya Herêmî a Kurd de, ji bo kar û xebata aştiyê, ez jî di nav de, xelat dane çend kesan.

Ecêb e, di konferansek wiha de, qet qala mafên demokratîk ên kurda nehate kirin û li hêla din xelatê belav dikin. Bi rastî jî weke ku min qal kir, fêmkirina dewletê, carna ji bo min ne hêsan e.

Aştî û agirbest demek dirêj ajot. Zexta li ser edebiyata kurdî kêmtir bû. Çek neteqiyan. Kesek nehate kûştin. A herî giring, dayikan hêstir nebarand. Di vê qonaxê de, çûnên artêş û polîsan kêmtir û ekonomî xurtir bû. Di demek wiha de ku kurda berê xwe dabû xebatên legal, şer dîsa dest pê kir.
Ji bo me kesên bi mafê mirovan mijûl in, fêmkirin û zelalkirina kêmasiyên pêvajoyê giring e. Bi baweriya te, di peyman û pratîkê de kêmasiyên hatin kirin çi bûn? Sedemên dawîhanîna agirbestê çi ne?
Cemil Aydogan:
Rast e, sê sal in, aşti hebû. Aştiya herî xirap, ji şer baştir e. Şertên bêbingeh ji bo aştiyê jî, ji şer baştir e. Lê divê rastî jî bê gotin. Xwestinên demokratîk ên kurda, mîna perwerda bi zimanê zikmakî, mafê nasîna nasnamê, çandî û derxistina efûyekê, di nav raya giştî de nebû cihê niqaşê. Gel, ji beyana Dolmabahçe û qalkirina 10 bendan, ku ji aliyê birêz Ocalan ve jî hatibû pêşniyazkirin, heyeta hikumet û HDP ê ve hatiye xwendin, agehdar bû. Di wê de jî, birêz Ocalan di tu bendan de qala kurda nekiribû. Lê ji bo demokrasiya li welêt li ser bingehên tekuz bi cîh bibe, daxwazî, hêviyên mezin didan. Ji ber, di pêvajoya çaraseriyê de, xwestinên demokratîk ên kurdan ku giring bûn û zêde niqaş nebûn, mirovên nenas ku berjewendiyên xwe ên polîtîk giringtir dîtin û şertên birêz Ocalan ku ji bo demokrasiyê giring bûn ciddî negirtin, bûn sebep ku, hevdîtina dewletê û Ocalan qût bibe.

Dema hevdîtinan de, ji aliyên Muhatab pê ve, çi sazî, kesên nasdar ên navnetewî ku bi pirsên aştî, civakî û mafê mirovan mijûl in, weke çavdêr di nav herdu aliyan de tune bû. Ev kêmasîyek dîrokî bû. Lewra, kî rast an şaş digot, çi kesan nizanîbû. Pirs bibû cihê rexne û niqaşên cewaz.

Ez bawer im, pêvajo ji xwe li benda mahneyekê bû ji bo dawî anînê. Qetlîama Amed, Suruc û Ceylanpinarê, bûn dilopên dawî. Wek çalakvanê mafê mirovan ku mîmarek ji ê agirbestê bûm û navberkêrî kir, dixwazim kêmasiyên pêvajoyê bi çend niqteyan bihênim zimên:

1.Ji bo ku dewlet wext qezenc bike, ne ku çareseriyên bingehîn peyde bike, birêz Ocalan re gelek caran hevdîtin pêk anî, muhatab bû.
2.Hikumetê nexwest yekser berpirsiyartî û însiyastîfê bigre destê xwe, di şûna wê de, kar spartin nûnerên dewletê.
3.Di nav heyetan de, nebûna çavdêrek/ên bê alî.
4. Qendîlê xwest ku, kesek ew hilbijêrin di heyeta HDP ê cîh bigre. Lê xwestina wan bi cîh nehanîn. Lewra, bicîh nehanîna xwestinê, bû sedema bêbawerî û şikê.
5. Di pêvajoyê de, di nav heyetan de bawerî û samîmiyet nehat pê û lewra keda ji bo pêvajoyê têk çû.
6. Rewşa birêz Ocalan di hepsê de, ku muhatabê yekem ê dewletê bû û ji bo aştiyê pir kar û alîkarî kir, baştir nekirin. Hepsa wî nehat guhertin û mecalê karîbe, li deverek rehetir, bibe alîkarê qonaxê nehate pê. Ev jî bû sedem ku, girêdanên hene, biqete, têk here.

Pêncê Tebaxê te û wekîlê serokwezîrê Turkiyê Bulent Arinç êkudû dît. Piştre, te nameyek pêşkêşî wî kir. Di nameya xwe hûn dixwazin ku pêvajo, ji nû ve dest pê bike û xwe amade dibînin ku carekê din bibin alîkar. Gelo helwêsta Arinç ji bo pêvajoyek nû çi bû?
Cemil Aydogan:
Birêz Arinç û wekîlê serokwezîr ê berê birêz Beşir Atalay, du şexsiyet in ku hurmeta min ji wan re heye û em, dema konferans û çalakiyên bi vî rengî, derbarê mijara çaraserî, pirsên demokrasî û aştiyê li hev guhdarî dikin. Hevdîtina bi birêz Arinç re, daxwaziya min bû. Ji ber civînekê, programa wî dagirtî bû. Lê navbêr da karê xwe û me hev dît.

Ez bawer im, xwestina min a aştiyê giring dît, lewra giringî da hevdîtînê. Bi qasî ez zanim, nameya min ji hêla hin endamên hikumetê ve, erênî hatiye pêşwazîkirin. Tenê, herdu alî bixwazin, samîmî bin ji bo aştiyê, baweriya wan bi me bê, mîna duhî, îro jî em karin gavan bavêjin. Dema mirov destê xwe deyne ser wijdanê xwe, çi tişt nikare rê li ber aştiyê bigre.

Nameya pêşkêşî birêz Arinç bibû, nirxandina min li ser pêvajoyê bû û ji bo qonaxek nû dest pê bike, şeş şertan hemêz dikir. Lê ji bo ku aştî were pê, şeş bendên destpêkê dikarin têr nekin. Divê mirov mercên aştiyê amade bike û biparêze. Ji bo ku herdu aliyan li hev nêz bikin û pirên tekûz ava bikin, çûna Qendîlê jî di nav de, ez amade me ku, hemu şêweyan wezîfe bigrim.

Ji bo destpêkek nû, pêvajo bidome anjî bi nû bibe divê çi bê kirin? Mumkûn e, an na?
Cemil Aydogan:
Dema mirov li dîroka rizgariya gelan, an pêşketina civatan dinêre, muxalefet, bi terorîstî an weke sucdar nîşan dane. Serhildêr bi xirabî binav kirine. Ji tecruba Îra û Baskê ev yek zelal xuyanî dike. Nêzîkbûna Romayê li Spartakus û Atînayê li Sokrates gelek tiştan ji me re dibêje. Şexsiyetên hatine îdamkirin û cezeyên giran dane wan, bûne sembola azadiyê û tekoşerên şerê mirovahiyê. Pirsgirêka kurd li Turkiyê ji vê rastiyê ne dûr e, mîna wan e.

Kurd ku ji MED an in, xwedî dîrokek kevnare ne û ji 2700 sal berê bi nivîskî heye, piştî Şerê Yekem ê Cîhanê di nav çar dewletan ve hatin dabeşkirin.

Biratiya şiklî nirxê xwe tune ye, helwêstên wiha zêde pere nake. Hêzên serdest ku dibêjin, em bira ne, lê ziman, çand, nasname, dîrok û cografya te, a min e, nikarin bên fêmkirin. Ji bo biratiya rastî û ji dil, divê ziman, nasname, dîrok û cografya vî gelî bê nasîn. Ji bo parvekirinek adîlane, pêwîst e di sîstema xwe de guhertinên demokratîk bidin kirin. Dema ev neheqî ji holê rabin, xetera ji hev veqetandinê namîne û jiyana bi hev re, di heman welatî de mûmkûn e. Anku şertên bi hev re mayîn û jiyanê divê bê amadekirin. Bê van nabe.

Dema ev yek werin pê, jiyana bi hev re li ser xaka kevnare Mezopotamya û Anadolê mûmkûn e. Wê demê reşî wê cihê xwe bide ronahî yê û hemu kes wê di nava aştiyê de bijî.

Hevpeyvîn: Z. Gabar Çiyan

9 augusti 2015

Helwestên aştîxwaziyê û Nato


Îro, li ser daxwaziya Turkiyê, civîna lezûbez a Natoyê li Brûkselê dar dikeve. Turkiyê endamê Nato ye û lobiyên xwe xurt in. Diyar e ku, vê carê jî wê hejmarek welat li xwe bide guhdarkirin. Lê guhdariya pirsgirêkan û helwêst nîşandan du tiştên cewaz in. Ji civînê, derbarê "daxwazî û hêviyên Turkiyê" çi biryar derdikevin wê bibin cihê niqaş û analîzên cewaz. Lê dema mirov li axaftinên şefê Natoyê Jens Stolenberg û hin welatên din dinêre, dikare fêm bike ku, endamên Natoyê, bi taybetî li ser pirsa Kurda, nikarin pîvanên însanî binpê bikin, herdem li gorî pîvan û daxwaziyên Turkiyê tev bigerin.

Em hinekî din ji awira Kurda û daxwaziyên wan ên însanî ve nêzî pirsê bibin.

Kurda, ji krîza Xelîcê vir de, têkilî, hevkariya xwe û piştgiriya ji bo xurtkirina demokrasiyê li herêmê, bi gelek welatan re xurt kir. Di heman demê de, nûnerên Kurdên rojava, başur û bakur ji bo çareseriya pirsgirêkan gelek caran bi Turkiyê re rûniştin. "Qonaxa çareseriyê" di nav desthilatdarên Turkiyê û PKK ê de, hêviyên mezin dida Kurda û pirs ji aliyê Cîhanê ve dihate şopandin.

Kurda bi daxuyaniyên xwe, zelal û eşkere anîne zimên ku, ew ê li dijî Turkiyê nebin tehdît û têkiliyên dostanî bi Turkiyê re bihênin pê, pirsgirêkên xwe bi riya diyalogan çareser bikin. Kurd dixwazin li ser xaka bav û kalên xwe, di nava aştiyê de bijîn û ji bo pêşketina demokrasiyê kar bikin.

Danûstandina bazara Herêma Kurdistanê bi Turkiyê re, erênî ye û didome. Hevdîtin û domandina diyaloga Turkiyê, bi Hikumeta Herêmê, rêvebirên Rojava û PKK ê re baş diçû. "Qonaxa Aştî û Çareseriyê" ku ji aliyê Serokomar Recep Tayyip Erdogan û Serokê PKK ê Evdile Ocalan ve hatibû formulekirin, roj bi roj pêş diket û hêviyên mezin bi xwe re dihanîn. Piştgirî ji Kurda û ji gelek welatên pêşketî digirt. Çend sal in, nebûna şer aboriya welêt pêş de bir. Rawestandina pevçûn û kûştinê, ewlekarî stabîl kiribû.

Derbarê azadî û reformên ziman û edebiyata kurdî, mafê eqeliyatan û çareseriya pirsa Kurd, ferqa Erdogan ji rêvebirên din ên Turkiyê cuda kiribû, ne eşkere be jî, sempatiyek erênî dihanî pê. Her çiqas ji aliyê polîtîk ve hişkiyek di dema hilbijartinê hebû jî, hêviyên xelkê ji Erdogan û Ocalan, ne bi şer, lê bi riyên aştî û demokrasiyê çareserkirina pirsan, bû.

Îro civîna Natoyê li dar dikeve.


Li welêt bombe dipeqin, xelk tên kûştin, cendekên gerîla, esker û polîsan diçin û tên. Şiarên neteweperestiyê bilind dibin û stiranên lehengî û serkevtinê tên gotin. Ewlekarî û baweriya çend salan hatibû pê, gav bi gav têk diçin. Pirên dostaniyê hildiweşînin. Qala girtina partiyên legal tê kirin. Kin û kurt, hêviyên xelkê ji bo aştiyê, di şûna diyalogê, dîsa xistin devê lûleyên tiving û reşaşeyan. Dîsa mîna hercar dayik reş girê didin û digrîn.


Û Nato vê rastiyê dibîne. Rastiya heye, nayê veşartin. Endamên Natoyê nema karin mîna berê, ji ber têkiliyên siyasî û aborî, daxwaziya pîvanên exlaqî, aştî, mafê mirovan û demokrasiya li Turkiyê binpê bikin, nebînin. Li ser pirsê dîtina Şefê Natoyê Jens Stoltenberg gelek balkêş e:

"Heqê Turkiyê û xwe parastinê heye. Lê divê ne bê pîvan be. Pêwîst e Turkiyê pirên di nav xwe û Kurda de ava kiriye,
hilneweşîne, neşewitîne û têk nebe. Pir giring e ku, kar û xebata di çend salan de ji bo çareseriya Pirsgirêka Kurda û aştiyê hatiye kirin, hilneweşe û têk neçe..."

Bi baweriya min, divê Serokomar Erdogan û Serokê PKK ê Ocalan dîtina Jens li ber çava bigrin, binirxînin. Lîstikên polîtîk rawestînin. Neteweperestiya ku herdu aliya li hev sor dike, ji aliyê desthilatdariya Kurd û Turka ve bê dîtin û kontrol kirin. Serokomar Erdogan, xeta aştîxwazî û çareseriyê bi Evdile Ocalan re ji cihê mane, bidin domandin. Qonaxa çareseriyê, mebe qûrbana hilbijartin û bidestxistina dengan. Nato, mebe navgînek neyênî ji bo pêlkirina mafê mirovan û eqeliyatan li Turkiyê. Divê pirsgirêka Kurda bê dîtin û ji bo çareseriyê, gavên însanî bên avêtin. 29. 07. 2015

Zarathustra Gabar Çiyan
Eurokurd News- Ofîsa dokumentasyona a Mafê Mirovan


 

22 maj 2015

Hevpeyvîn: Bûyerên li Mehabadê û ji awira mafê mirovan ve rewşa Îranê

Berî şehadeta Ferînaz Xosrewanî, saziyên mafê mirovan raporên cidî derbarê Îranê; rewşa hepsa û hejmara bilind a darvekirina mirovan belav kir. Hêzên netewî yên rojhilata Kurdistanê jî balê dikşînin ser Îranê û polîtîka sergirtî a hikumeta îslamî, çawa bi fen û înkarê barkirî ku li dijî gelê kurd dide meşandin. 
Bûyera Ferînaz Xosrewanî bû dilopa dawî ku kurd rabin ser nigan, li dijî zextên Îranê dengê xwe bilind bikin. Mijara mafê jina kurd ku binpê dibe, di şehadet û şexsiyeta Xosrewanî de bihênin rojeva cîhanê û saziyên mafê mirovan. 

Li rojhilata Kurdistanê rewşa mafê mirovan çawa ye? Siyaseta Îranê derbarê çareseriya pirsa kurd çi ye? 

Li ser van pirsan, em  rojnamevan-nivîskar Arêz Aryandarî re axifîn. Wî bersiv bi nîv soranî, anku sormancî da. Em wiha pêşkêşî xwendevanan dikin. Arêz, ji bajarê Sine li Rojhelata Kurdistanê ye. Bi pirsa mafê mirovan li Kurdistanê mijûl e. Li ser dîrokê lêkolînan dike. Endamê damezrêner ê "Federasyona Zîndaniyên Siyasî li Kurdistan"ê ye. Her usa endamê damezrêner ê Peresteha Zerdeştî/ Kurdistan li Europayê ye.

- Di tebaxa 2013 de Mahmud Ahmedinijad çû û Hasan Ruhanî bû serokomar. Di nêzîkbûna polîtîka Kurd de ferqên nav wan çi ne?
Arêz Aryandarî: Heya niha le dîroka Komara Îslamî a Îranê yazde dewlet çê bûne ku dewletî Ruhanî debête dewleta yazde. Mirov dekarê usa bêjê ku polîtîka her yazde dewletan le hember Kurdistan wekî yek bûye û cudahiyekî usa le navber wan da tune. Pirsgirêka esasî destura bingehîn a Îranê ye. Ji destura bingehîn a Komara Îslamî hatiye ku kesên ola wan Îslama Şîe nebê nikare bibête rêber, serokomar, walî an ji postên bala bistênê. Di destpêka hatina Komara Îslamî de yasayek taybetî hate çêkirin. Li gorî wê, herêma kurda wek herêmek taybetî, ji aliyê ewlehî ve giring hatiye nîşandan. Heman yasa îro jî bandora xwe didome. Li gorî vê yasayê, hêzên ewlekariyê, serbaz û rêveber dikarin çawa bixwazin, usa li Kurdistan polîtîka xwe bidêne meşandin. Ji ber vê ye ku, rêveberiya herêma kurda ji aliye dewletê bi awayekî taybetî dêne dest nîşankirin. Ev pirsgirêk ne tenê ji aliye ewlehî û siyasî belkî ji aliye civakî û aborî jî her usa ye.

Ji ber vê gerek e bêjîn ku, polîtîka hemu serokomarên Îranê le hember kurda wek hev e. Eger kêm cudahî hebê jî, ew ji ber polîtîkayek taybetî a Îranê ye, bêhtir be herêm û welatên derûdora xwe, bi taybet Turkiye ve girêdayî ye.

- Rewşa hepsa û girtiyên kurd, di dema Ahmedinijad de û îro çawa ye? 
Arêz Aryandarî: Heps u zîndan kirina kurda, rewşa zindana li herdu deman; Ahmedînijad û Rohanî da wek hev bûye. Li gorî amara saziyên mafên mirovan yên navnetewî, Amnesty International, Human Rights Watch û ên din, di dema Ahmedînijad û Rohanî de girtin, heps, darvekirin, kuştina koçberên kurd li ser sinur, tecawûz ûhwd li Rojhilata Kurdistan dewam kiriye û tu hêvî nîne ku rê li ber bigrin û ber bi kêm bûnê ve bibin.

- Demek dirêj ambargoya aborî li ser Iranê hebû. Bandora wê li Kurdistanê çawa bû? 
Arêz Aryandarî: Polîtîka rijêma Îranê li sereta heya niha le hember Kurdan, polîtîka tune kirinê bûye. Ji her aliye civakî, siyasî, çandî û aborî. Em dikarên hin emro bêjîn, ji sedî 17% pitrola Îran li herêma Îlamê Rojhilatê Kurdistanê derdikeve. Mezintirîn damarên zêr li Rojhelata navîn, li Tikab û Seqiz e, li rojhelata Kurdistanê ye. Gelek dewlemendiyên din mirov dikare bihejmêre. Kurd çi sûd û payê ji vê dewlemendiyê nagrin. Li her deverekî Rojhelata Kurdistanê bêhtir wek karker dixebitin. Li Îranê, penaberên metropolên wan in. Rijîma îran tu cara nehatiye ku sermaye li Kurdistan veger bixe û mirov dikare bêje ku, jêrxana aborî li rojhilata Kurdistanê tune ye. Em gerek ev jibîr nekêyn ku piranî pitrol, berhemên kiştûkalî, av, zêr û gelek tişti din ê Îranê ji rojhilata Kurdistanê tê bidestxistin.

- Pêlkirina mafê jinan li Îranê herdem tê rojevê. Bi giştî li Îranê û bi taybetî li Kurdistanê rewşa jinê, mafê wan çawa ye? 
Arêz Aryandarî: Weke berî min got, pêlkirina mafê mirovan li Îranê rojane didomê. Lê li Kurdistanê ev pêlkirin gelek zêdetir e û cuda ye. Kurd ji aliyê Îranê ve wek hemwelatiyên derece duwê dête hisab kirin. Rayedarên Îranî herdem polîtika "înkarê û nedîtina rastiyê" li hember kurda dimeşênin. Bo mînak, li rojhilat keçên 14 salî hatine gule barankirin. Gelek keç û xortên bin 18 salî hatine gule barankirin an ji darvekirin. Li aliyê din destura bingehîn a Îranê li ser esasa Îslama Şîe hatiye nivîsandin. Li gorî vê desturê, mafên jinan tê pêlkirin. Aniha jî li Îranê jinên kurd ji ber vê ku Kurd in, Sunî an Yarsan, siyasî an netewî ne, ji aliye hikumetê gelekî astengî bo wan çêdibê. Her usa jinên fars jî ji mafê jinan bêpar in.

- Tu bûyera Ferînaz Xosrawanî çawa dinirxînî? Sedemên berxwedan û nerazîbûna gelê Kurd li Mehabad û cihên din, çawa dibinî?
Arêz Aryandarî: Bûyera Ferînaz Xosrewanî beşek ji senaryoya dem dirêj e. 
Komara Îslamiya Îranê, bi awayek sîstematîk xwestiye daxwaziyên xwe cîbicî bîne. Ew senrayoya giştîye ku îmha û helandina kurdan dikate armanc.
Li demeka ku qehremaniya jina kurd li rojavaya Kurdistanê, bi taybet li Kobanê bûye rojeva hemî cîhan, Îstixbarata Îranê di kesayetiya Ferînaz de êrîşî jina Kurd dike. Ev peyamek ji bo kurdan e, ku siyaseta Îranê dixwaze îradeya gelê Kurd bişkêne. Ji bo bighêje armanca xwe jî, serî li her rêbazî dide û hemû sînorên mirovî û hiqûqî binpê dike.
Lê Ferînaz Xosrawanî bi bedelê canê xwe, hemû jinên Kurd parast. Gelê kurd serhildana xwe li hember Îranê li hemû rojhilata Kurdistanê belav kir û bersiva siyaseta îmheya Îranê da.

- Çareseriya pirsgirêka kurd bi riya aştiyê li Rojhilata Kurdistanê çawa dikare were pê? Rêz û hurmeta ji mafê jina re çawa dikare baştir bibe?
Arêz Aryandarî: Gava ku em behsa çareseriya aşitî dikeyn gerek e ku aliyê nakokdêr xwestina xwe ji bo çareseriyê hebê. Rijîma Îranê heya niha helwêstek ji bo çareseriyê nîşan nedaye. Polîtîka Îranê ji berê ve li hember çareseriyê ava bûye. Polîtîkayek ku bingeha wê îmha û darizandina kurdan dikate armanca xwe. Ji aliyekî din, hêzên siyasî li Rojhelata Kurdistanê ji hev belav in. Di nav wan de yekîtiyek ewqasî xurt nîne ku bikaribin be hevre platformekî ji bo çareserî aştiyane pêk bênin û guşarên (zext) xwe li ser rijîma Îrane xurt bikin. 

Partiyên kurd li Rojhilat, bi giranî berê xebata siyasî nedane damezirandina saziyen taybet bo jinan. Li rojhelata Kurdistanê, pêwîst e saziyên taybetî ên jinan bên ava kirin ku erkên wan, rêkxistina jinên kurd be li hundirê civakê. Heya niha saziyek usa taybet bi jinê le rojhilata welêt tune ku bikaribe jin be rêkxistin bike. Eger hebe jî hejmara xebatkaran kême û nekarîne erka xwe bicih binin.