9 september 2015

Parlamenterê Sosyal Demokratên Swêdê Serkan Köse: Em ji bo aştî û çareseriyê amade ne navbêrkariyê bikin

Têkiliyên nav Swêd û Turkiyê baş in. Swêdî, bi taybetî piştgiriya endametiya Turkiyê a Yekîtiya Europayê- YE eşkere dikin. Swêd yek ji wan welatan e ku ji bo vê yekê eşkere dixebite. Polîtîka Swêdî a netewî ye, hinekî.

Hikumeta berê di serokatiya partiya Moderatan (M), piştgiriya endametiya Turkiyê dikirin. Wezîrê Derve ê wê demê Carl Bildt, piştgiriya xwe eşkere dihanî zimên. Hikumeta nû, Sosyal Demokratên Swêdê jî, heman siyasetê didomînin. 20 tebaxê, hevserokê HDP ê Selahattin Demirtaş vexwendiyê Navenda Navnetewî a Olof Palme hatibû Swêdê. Wî û Wezîra Karê Derve Margot Wallstrom piştî hevdîtinê derketin pêşberî çapemeniyê. Wallstrom, ji Turkiyê û PKK ê xwestibû ku, agirbestek e nû îlan bikin. Wê xwest, Pêvajoya Çareseriyê ji devera maye bidome. Di beyana wê de, beşek giring dabû têkiliyên nav herdu welatan û nîşandana piştgiriya endametiya Turkiyê a YE. Mirovan, beyana wê wiha nirxand:

Swêd, weke hercar, parastina mafê mirovan giring digre. Dixwaze pirsgirêka Kurd bi riya aştî û diyalogê çareser bibe. Lê bi berdewamî piştgiriya endametiya Turkiyê a YE dike.
Bê guman e ku Swêd, ji bo pirsên çaraseriya nakokiyên siyasî û aştîxwaziyê welatek xwedî tecrube ye. Ji hêla navbêrkariyê jî têra xwe serkevtî ne.

Du sal in, qonaxa çaraseriyê, rê li ber kûştinê girtibû. Xebatên li ser edebiyat û zimanê Kurdî berepêş diçû. Di demek wiha ku kurd li xebatên legal sor dibûn û hêviyên aştiyê xurt bibûn, şer carek e din dest pê kir. Lewra, serdana hevserokê HDP ê li Swêdê û axaftina Wallstrom, mijara rola Swêdê di nav PKK û dewletê de, binû kir. Piştî vegera Demirtaş bi çend rojan, heyetek ji Sosyal Demokratên Swêdê û rêvebiriya Navenda Olof Palme Center çûn Amedê û paşê bi rêvebirên CHP, HDP û AKP ê re li hev civiyan. Gera dawiyê, heviya navbêrkariya Swêd ji bo aştiyê xurtir kir.

Ji bo ku em karîbin pirsê ronî bikin û agehdariyên derbarê wê, ji Sosyal demokratan bistînin, me bi parlamenterê Swêdê Serkan Köse re qise kir. Köse, pisporê ’bêkariya ciwanan û peydekarina kar’ e. Her wiha nûnertiya Sosyal Demokratan li ser pirsa ’mafê mirovan’ jî dike. Ew, bi heyeta Sosyal demokratan re bû û derbarê gera xwe li Turkiyê û hevdîtinên bi kurd û turka re, agehdariyên giring dane me. Em hevpeyvîna pê re pêşkêşî we dikin.

Serkan Köse kî ye?
Serkan Köse:
Ez li herêma Anadoliya Navîn ku bêhtir kurd lê dijîn, Yeniceoba bi ser bajarê Konyayê ve ye, hatime dinyê. Di 10 salî, bi malbata xwe re hatim Swêdê. Ji wê demê heta niha li şaredariya Botkyrkayê ku bêhtir biyanî li wir bi cîh bûne, dijîm. Min, piştî xwendina lîseyê, li Zanîngeha Stockholmê Fakulteya Zaniyariya Siyasî û aborî xwend û li ser zaniyariya siyasetê û iqtîsadê, mastera xwe da.

Bi rêzê, di nav liqa jinên Sosyal demokratan, şêwirmendiya çapemeniya sendîqeya Kommunal (karkerên şaredariyan), a Handelsê (Karkerên sendîqeya tîcarî) kir. Du salan rêbebirê ABF (saziya perwerdeya karkeran) li Botkyrka û Salemê bûm. Ji miha 9 an de, parlamenter im. Li parlemanetoyê, du komîsyonan de wezîfedar im: Komîsyona Kar, mesûlê bêkariya ciwanan. Komîsyona Karê Derve de, nûnerê partiya xwe a mafê mirovan dikim. Ji bilî karê parlamentoyê, endamê meclîsa şaredariya Botkyrkayê me û rêvebiriya wê de me. Ji 2011 de, serokê Sosyal Demokratan li herêma Botkyrkayê û 2013 de, di rêvebiriya Sosyal Demokratan a bajêr de me.

Weke tê dîtin li sernavê partiya xwe, wezîfeyên minî şaredarî, herêmî û netewî hene. Kar gelek e. Dixwazim, layiqî kesên dengên xwe dane min, bim û di xizmetên xwe de, vê yekê bi wan bidim hîs kirin û nîşandan.

Berî niha, hevserokê HDP Selahattin Demirtaş, vexwendiyê Navenda Navnetewî a Olof Palme, hat Swêdê. Bi hejmarek rêvebir û berpirsiyên siyasî hevdîtin hatin pê. Bi Wezîra Karê Derve re rûnişt. Dîtinên Demirtaş derbarê agirbest û aştiyê tesîrek çawa li Sosyal demokratan kir?
Serkan Köse:
Hatina Selahattin Demirtaş a Swêdê, peyamên wî derbarê aştiyê, ji bo min û partiya min gelekî giring e. Ji bo ku li Turkiye rewşa baştir bibe, şer raweste, serdana wî û mesajên hatine dayîn, gelekî bi nirx in.

Divê ez bêjim ku, peyama Demirtaş û hikumeta me li ser pirsê pir eşkere ye: Divê yekser agirbest bê îlankirin û herdu alî vegerin ser maseya hevdîtinê, pêvajoya çareseriyê bidome.
Em dixwazin pirsgirêka Kurd, ne bi çek, lê di rewşek azad û demokratîk de bê niqaşkirin û çareserkirin. Em pê bawer in ku, Demirtaş û partiya wî HDP li ser vê pirsê samîmî ne û ji bo aştiyê dixebitin. Ev yek wê têkiliyên me bi HDP ê re xurtir bike. Em ê hetanî dawiyê, piştgirê her kes û gavên aştîxwaz bin.

Berî bi demekî pir kin, tu jî di nav de, hejmarek parlementer û rêvebirên Sosyal Demokratên Swêdê û Navenda Olof Palme, çûn Turkiyê û bi CHP, HDP û AKP ê re rûniştin. Paşê bi hejmarek saziyên li Kurdistanê û şaredariya Amed ê re, hevdîtin hatin pê.  Armanca gera we çi bû? Hûn bi kî re rûniştin? Çi mijar hatin niqaşkirin?
Serkan Köse:
Weke te jî qal kir, me bi rêvebirên navendî ên partiya CHP, HDP û AKP re hevdîtin anîne pê. Sê armancê gera me hebû:

Yek, herin serdana partiyên ku em wan bira binav dikin û nêzî me ne, CHP û HDP ê û têkiliyên xwe bi wan re bi nû bikin. Di heman demê de, bi hêza AKP ê ku iqtîdar in, rûnin. Dîtina wan derbarê pêşketinên dawî li welêt, guhdarî bikin. Li ser pêvajoya çareseriyê û buyerên rû didin, dîtin û endîşeyên xwe bihênin zimên.

Du, em çûn Amedê. Bi hejmarek saziyên civakî re hevdîtinên me bûn. Me li fikrên wan derbarê, pêvajoya çaraseriyê û bûyerên dawiyê dibin, guhdarî kir. Her wiha, xurtkirina têkiliyan bi saziyên cewaz re, ji bo me giring bû. Em çûn serdana Yekîtiya Baroyên Amedê, IHD ê, KJA  yê, Hevşaredara Amedê Gulten Kişanak û Hevserokê DTK ê Hatip Dicle.
Di heman demê de, me ziyareta kampa “Ezdiyên Şengalê” li Amedê kir. Weke tê zanîn, berî bi salekê, bi êrîşa Daeşê re, hejmarek mezin ji Ezdiyan bê navûav li çiya man. Paşê bi vekirina xetek e taybetî, derbasî Zaxoyê û aliyê din ê sînor bûn. Serdan, ji bo fêmkirina rewşa Ezdiyan û dijwariyên jiyanê, giring bû. Şaredarî alîkariya ji destê wê tê dikin, lê rewşa wan zêde ne baş e. Pêwîstiya wan bi alîkariyê heye.

Sê, me xwest, em eşkere bêjin herdu aliyan û rêvebirên welêt, gelo em çiqasî dikarin ji bo pêkanîna aştiyê rolê bilîzîn.

Kin û kurt, hevdîtinên me tev, bi sûd û erênî derbas bûn. Pêşerojê, em ê li ser esasê van hevdîtinan kurtir bibin. Em dixwazin li ser vê bingehê, xebat û hevkariya xwe xurtir bikin.

Wezîra Karê Derve Margot Wallstrom, banga agirbestê kir. Ji PKK û dewletê xwest ku, carek e din ji bo çareseriyê li hev rûnin.
Hûn çûn Turkiyê, bi rêvebirên hikumetê û partiya li iqtîdarê AKP re rûniştin. Paşê hevdîtinên we bi hêzên muxalîf re jî hatin pê. Bi qasî we ji wan fêm kir, destpêkek nû ji bo qonaxa aştiyê çiqasî mûmkûn e?
Serkan Köse:
Kesên em bi wan re rûniştin, li ser îlankirina agirbestek e nû hemfikir bûn. Şer ne çareseriye, divê şer rawest e, digotin. Ji me re hate gotin ku, em jî dikarin rolekê bistînin. Dema rola me were rojevê, ew ê piştgiriyê pêşkêşî me bikin.

Mirov dikare helwêsta xelkê wiha şirove bike: Gel, şer naxwaze. Pêwîst e di rewşek aram de, niqaşa pirsê bibe û çaraserî bi riya hevdîtinan bêne peydekirin. Lê beşek mezin ji xelkê pê bawer e ku, dewleta Turkiyê mesuliyeta xwe bi cî nahêne û riyên çareseriyê dixitimîne. Bi giştî, hêviya aştiyê û daxwaziya lihevrûniştina herdu aliyan, di nava xelkê de xurt e. Nêzîkbûna wan, ji hêla me ve jî erênî hate pêşwazîkirin.

Di demek kin de, çawa dikare aştî were pê, hevdîtina dewlet û PKK ê dest pê bike? Li Turkiyê û Kurdistanê hêviyên aştîxwazan, ji Sosyal Demokratên Swêdê ji bo navbêrkariyê, mezin e. Li ser pirsê dîtina te çiye?
Serkan Köse: Divê di demek kin de agirbest îlan bibe. Pir giring e ku xelk, kesên li dijî şer, ji bo rawestandina şer û çaraseriya bi riyên aştî û demokrasiyê, zextên xwe li ser herdu aliyan, PKK û dewletê, zêdetir û girantir bikin.  

Weke ku min qal kir, dema ji bo rawestandina şer û pêkanîna aştiyê rol bikeve ser milê me, xwestinek bi vî rengî hebe, em amade ne kar bikin, çi ji destê me bê, em ê bi cîh bihênin. Ji xwe, me dîtina xwe li ser pirsê, eşkere ji tevayê partiyan re anî zimên. Dema herdu alî, ji bo aştiyê bixwazin em rola xwe bilîzin, em ji bo xebatê amade ne.

Ez dixwazim dîtina xwe dubare bikim:

Divê pirsa Kurd ne bi çeka, lê bi riyên demokrasiyê çareser bibe. Em, alîkar û piştgirê aştiyê ne. Tenê bila şer raweste, mirov neyên kûştin, teqîna çekan bi dawî were û pêvajoya çaraseriyê ji devera maye, ji nû ve bidome, çi bikeve ser milê me, em ê bi cîh bihênin. 

Hevpeyvîn: Z. Gabar ÇIYAN

7 september 2015

Rojnamevan Cevat Korkmaz pêvajoya çareseriyê nirxand: Rewşa şer û bê ewleyî aboriyê qels dike û têk dibe

Rojnamevan nivîskar Cevat Korkmaz, mîna rojnamegerekî çalak, ji dema şerê çekdarî li bakurê welêt (1984) û piştî wê, bilindbûna şerê herdu aliyan, operasyon û kûştinên li herêmê, ji nêz ve şopand. Ne tenê li bakur, lê belê li başûr û rojhilatê welêt jî, rewşa kurda ji nêz ve şopand, çû wir û bi dengûbehs û hevpeyvînên xwe raya giştî ronî kir. Tecrubeya rojnamevaniya polîtîk, vê dawiyê bi daketina karê tacirî re, ji hêla ekonomî-polîtîk ve bi hêz kir. Analîzên wî, bi bêalî, tolerans, erênî û dûrbîniya xwe, taybetî di medya civakî de bala gelek kesan kişand. Li dijî şîdetê dengê xwe bilind kir û xwestina aştiyê derxist pêş. Heman demê, aliyê neheq rexne kir û ji wan xwest ku şaşîtiyên xwe rast bikin.

Korkmaz, li Amedê, 1962 an de hat dinyê. Bavê wî Aziz Korkmaz rojnamegerekî nasdar bû. Cevat ji biçûkbûna xwe de, xwe di nav karê rojnamevaniyê de dît. Di gelek rojnameyan de kar kir. Di 87 an de li Zanîngeha Enqerê, hiqûq xwend. Lê hate girtin û xwendina xwe bi cî hişt. Bi derketina derve re, Ajansa ”Ortadogu Haber- ORHA” (Rojhilata Navîn) ava kir. Di demek kin de, ajans bi xebat û çalakiyên xwe hate nasîn, nûçeyên wê li derve û hundirê welêt belav bûn. Bi qirkirina Helebcê re, bala Dinyê li herêmê bû. Wê demê, dîtin û hevpeyvîna bi siyasetvanê nasdar, serokê IKDP ê Mesûd Barzanî re dijwar bû. Lê wî, sînor derbas kir, xeter nas nekir û xwe gihand eniya şer û Barzanî dît. Ji hêla saziyên meslekî ve layiqî xelatên cewaz hate dîtin, xelat girt. Kovara ”Yeni Çizgi” (Xeta nû) derxist. Kitêba ”Kürt Kapanı” (Feqa kurda) û senaroya ’’Babamın Karıları’’ (Jinên bavê min)  nîvîsî. Korkmaz, ji bilî rojnamevaniyê, bi bazirganiyê debara xwe dike.

Me xwe gihand rojnamevan Cevat Korkmaz û pê re li ser pêvajoya çaraseriyê, şerê niha û mecala agirbest û aştiyek nû axifîn. Fermo hevpeyvîna pê re...

Te demek dirêj li herêmê rojnamegerî kir. Weke hûn zanin, bi qonaxa hatina Turgut Ozal û piştî wî, serekomar, serekwezîr û wezîrên Turkiyê, gelek caran qala Pirsgirêka Kurd kirin. Hêviya çaraseriyê dane xelkê. Karên biçûk hatin pê. Lê ji hêla hiqûqî ve tu guhertin nebûn û peymanek e ku herdu aliyan girê bide nehate pejirandin. Ji bo dereng hiştinê, li paş xistin, an jî siyasetek nêzî taloqan anîne pê. Dîtina te li ser vê pirsê çi ye?
Cevat Korkmaz:
Çareseriya Pirsgirêka Kurd bi riya diyalogê, ku qonaxa wê bi rehmetiyê Ozal re dest pê kiribû, bi Suleyman Demirel, Mesut Yilmaz û Tansu Çiller re domandin. Ji bilî Ozal, helwêstên din zêde ciddî nehatin girtin. Peyamên mîna “Riya yekîtiya Europayê di Amed ê re derbas dibe” hatin jibîrkirin û zêde nebûne balkêş. Çaraserî, herdem cihê xwe da şîddetê. Serpêhatiya rehmetiyê Ozal, îro jî cihê meraq, lêpirsîn û niqaşê ye.

Bi baweriya min, dewleta kur, herdem li hemberî îradeya polîtîk, serdestî û hêza xwe nîşan daye. Hetanî AKP nehat, tu hêzên din nikarîbûn dewletê bi giştî kontrol bikin. Bi hatina Recep Tayyip Erdogan re, guherînên nehatibûne dîtin, hatin pê. Hevdîtinên Osloyê, bi bûyera Parîsê dereng ketibe jî, bi riya hevdîtina hikumetê, qendîl û Îmraliyê carekî din pêş de çû û ji bo çareseriyê pirsgirêkê hêviyên mezin dida mirov. Lê, piştî hilbijartina 8 ê hezîranê xeyalên aştiyê têk çû, pêvajo bi dawî hat. Hevalbendî û îtîfaqa AKP kiribû hikumet, bi dawî hatibû. Şerê iqtîdar û Cimetê bo bidestxistina desthilatdariyê, bandorek e neyênî li pêvajoyê kir. Generalên hatibûn girtin, berdana wan, weke “xelat” hate dîtin. Bê îtîbariya wan bi dawî hat. Efrîtên dewleta kur, hatin ser kar û ez bawer im zêdebûna şîdeta îro de, rola wan mezin e. Îro di nava xelkê de bêbaweriyek mezin heye.

Demek dirêj piştî Qonaxa Çareseriyê ku bi destê Serokomar Recep Tayyip Erdogan û Serokê PKK ê Abdullah Ocalan hatibû formulekirin, çek nepeqiyan, mirov nehatin kûştin, çûna eskerî kêm bû û Turkiyê ji hêla aborî ve bihêztir bibû. Piştî hilbijartinê, şer ji nû ve dest pê kir û li gelek welatên Cîhanê, qala şerê navxweyî li Turkiyê, kêmbûna ewlehiyê li welêt û qelsbûna aboriyê hate kirin. Dîtina te, ji hêla xesara li herdu aliyan û pirsa qelsbûna aboriyê ji ber şer, çi ye?
Cevat Korkmaz:
Mirina mirovan, tu bikê neke, wê bandorê ewlekarî û aboriya welêt bike. Lê divê careke din bê rexnekirin û gotin ku, êş û brîna şîdeta polîtîk li pey xwe dihêle, qet rihet nabe û êşa mirovên tên kûştin wê bi salan didome.

Bi taybetî li Rojhilata Navîn îtîbara heye kêm bûye. Polîtîka derve zêde ne serkevtî ye. Weke mîsal, hikumeta nedixwest dijberiya IŞID ê bike, piştî lihevhatina bi Emerîka re, bi gotinê jî be, bûye dijberê IŞID ê. Ji bo vê dijberiya xwe, mercê şerê bi kurda re kiriye erê kirin û dest bi şer kiriye.

Pirsa kurd polîtîk e. Divê bi diyalogê bê çareserkirin. Dema mirov li welatên bi heman pirsgirêkan rûbirû mane meyze dike, dibîne ku dema şer, aboriya wan qels bûye û xesarên mezin li sermaya welêt bûye. Turkiye jî wê ji şerê didome, xesarê bibîne û bêpay nemîne.

Îro, eniya şer firehtir bûye û pirsgirêkên aborî dest pê kirine. Bi biryara şer re, pêvajoya pêlkirina mafê mirovan hatiye rojevê û endîşeyên europiyan zêdetir bûye.

Encama şer û pevçûna li herêmê hêdî hêdî bandorên xwe ên neyênî li metropolan jî dike. Kirîn û firotina bi deyn, rawestiya ye. Banka, deynên li derve, berî wextê xwe, bi hincetên cuda, paş de dixwaze.  Kirîna ji derve, ji ber bûhabûna Euro, Dolar û pereyên biyanî, her roj tê guhertin. Pirsa şer û qelsbûna aboriyê li Turkiyê, li welatên Yekîtiya Europayê bêhtir tê rojevê. Tê qalkirin ku, hinek ji bankên biyanî dixwazin hejmara liqên xwe kêm bikin û çalakiyên xwe li Turkiyê bi dawî bihênin. Spekulasyonên ku, hikumet dixwaze operasyonan li dijî hinek şîrketan bike, bê aramiya heye zêdetir dike û tengasiya di piyasa sermayê de tengtir dike. Ji hêla Kurdistanê ber bi Anadolê koçberî dest pê kiriye. Li bajaran, mîna salên 90 î, xelk li zû tên malê û hetanî derengê şevê li derve namînin.

Ji ber bêbaweriya biryarên hiqûqî ji dadgehên Turkiyê, hejmarek holdîngên biyanî, wiha xuyanî dike ku wê daweyên xwe bibin ber destê dadgehên Europayê.

Ji aliyê heq û neheq bêhtir, ez dixwazim sedemên têkçûna “Pêvajoya Çareseriyê” fêm bikim. Dîtina we li ser pirsê çi ye?
Cevat Korkmaz:
Kêmasiya mezin, hevdîtin û peymanên wan sergirtî dibûn. Parlamento jî li derveyî vê hiştin. Bandora vê kêmasiyê îro jî didome. Naveroka hevdîtinan, bi xelkê û saziyên civakî re nehate parvekirin. Îro jî haya raya giştî ji soz û peymanên li paş deriyên girtî hatine dayîn û detalyên giring ji civînan, tune ye. Piştî lihevkirina Dolmabahçeyê, înkara hevdîtinên du salan ji aliyê Tayyip Erdogan ve, weke bahaneya ji bo hilbijartinê hate fêmkirin. Kesên pêvajo têk birine, îtîbar û baweriya xwe, ne tenê li cem kurda, her wisa li nik turka jî kêmtir bûye. Bê guman, bê îtîbariya hatiye kirin, roja hilbijartinê wê li xwediyê xwe, bi encama hilbijartina nû, bi neyênî vegere.

Pêkhatina aştiyê û vegera li qonaxa çareseriyê, çawa dikare bibe?
Cevat Korkmaz:
Vê kêliyê pêkhatina aştiyê dijwar e. Pêvajoya bi xwestina kesek an aliyekî hatibe girêdan, berepêş naçe. Hikumetek pir partî dikarîbû gavên erênî bida avêtin. Hikumetek ku MHP jî di nav de, ji bo çaraseriyên şefaf, dikarîbû bi sûd ba. Referandumek jî weke alternatîf, dikarîbû were rojevê.

Kurdên li metropolan dijîn, ji bo pêşeroja xwe, bi endîşê ne. Buyerên nexweş ku dibin, berî bibe refleksek civakî û dereng bibe, divê dînamîkên hundir, berpirsiyartiya xwe bi cî bihênin.

Di rewşek wiha de, dijwar e ku sindoqên dengdanê bêne parastin û hilbijartinek bi ewle were pê.

CHP, bi buyera Suruç ê re, xwe berpirsiyar dît û heyetek şand herêmê. MHP û AKP, xwestina Lêkolîna Meclîsê nepejirandin û qirkirina bajêr kamufle kirin.

Belê, vê kêliyê hatina aştiyê hêsan xuyanî nake. Lê li gelek welatan, pirsgirêkên bi vî rengî bi riya diyalogê hatine çareser kirin. Bi munasebata hefteya aştiyê de dixwazim vê yekê bêjim:

Divê herdu alî, dengên ji bo aştiyê bilind dibin û li dijî şer in, bibin xwe. Hêstirên dayikên ku zarokên xwe di şer de winda dikin, pêwîst e bi dawî were. Helwêsta ronakbîr û saziyên însanî ji bo aştiyê, wê bighêje encamê. Xwestina hêzên siyasî ên netewî û navnetewî ji bo çareseriyê, bi dirêjî, nikare bê bersiv bidome. Lewra hûn, kesên aştîxwaz, çiqasî dengê bilind bikin, herdu alî wê mecbur bibin dengê we ciddî bigrin. Çiqasî zexta ser wan zêdetir bikin, ewqasî hûn ê nêzî aştiyê bibin.
 
Hevpeyvîn: Z. Gabar Çiyan